Odznaki jeździeckie

K ażdy z nas wie, że będąc prawdziwym miłośnikiem koni, nie wystarczy tylko nauczyć się jeździć. Trzeba wiedzieć, jak postępować z koniem. Zrozumieć jego naturę, odczytywać sygnały, które nam przekazuje, nastrój, intencje, a co najważniejsze  znać jego potrzeby i wiedzieć, jak odpowiednio mu ich zaspokojenie zapewnić. Koń to żywa istota i nieumiejętna opieka nad nim, różne zaniedbania mogą doprowadzić do wszelakich narowów, agresji, chorób, a nawet śmierci. Koń to duże i silne zwierzę, które musi się nam podporządko-wać. Uznać nas za swojego przewodnika stada. Nie bać się, ale ufać. W przeciwnym razie zarówno koń, jak i jego opiekun mogą być narażeni na niebezpieczeństwo. Większość problemów przy współpracy z naszymi czterokopytnymi przyjaciółmi bierze się z niewiedzy.

Dlatego w celu podniesienia kwalifikacji i ogólnej wiedzy o koniach i jeździectwie 01.01.2004 został wprowadzony przez PZJ (Polski Związek Jeździecki) system Odznak Jeździeckich. Docelowo ma on usprawnić szkolenie w klubach i sekcjach. Dzięki niemu ma być zapewniona poprawa bezpieczeństwa oraz uświadomienie ludziom, na czym polega prawidłowe i zgodne z zasadami wiedzy użytkowanie konia.
Egzaminy mogą odbywać się tylko w certyfikowanym ośrodku jeździeckim w obecności Komisji Egzaminacyjnej. Należy do niej Przewodniczący - członek Centralnej Komisji Egzaminacyjnej PZJ - oraz dwóch członków Wojewódzkiej Komisji Egzaminacyjnej
System odznak jest trzystopniowy. Pierwsza jest Brązowa Odznaka. Od dnia 01-.01.2007 jej posiadanie jest konieczne przy pierwszej rejestracji zawodnika w PZJ lub WZJ (Wojewódzki Związek Jeździecki) w celu otrzymania licencji wstępnej. Natomiast od dnia 01.06.2006 jest wymagana także przy przyjęciu na podstawowy kurs sędziowski.

Egzamin składa się z dwóch części: praktyki i teorii. Część praktyczna obejmuje siodłanie i kiełznanie konia oraz podstawowe dopasowanie sprzętu, wiązanie i prowadzenie konia w ręce, prawidłowe podejście do konia oraz odczytywanie jego reakcji i intencji. Należy również wykonać na czworoboku wg określonego programu w prawidłowym dosiadzie i przy odpowiednim użyciu pomocy trzy chody: stęp, kłus, galop. Potem przychodzi pora na parkur. Do pokonania są 4 przeszkody do 70 cm, w tym jedna to cavaletti z kopertą, pokonywane z kłusa. Dla kuców przeszkody są obniżone do 60 cm. Na koniec należy pokazać galop na odcinku 200 metrów w półsiadzie i zatrzymać się przed zaznaczoną linią. Przejście powinno odbywać się przez kłus.

Podczas czworoboku wymagane jest kiełznanie wędzidłowe, dopuszczalne jest posiadanie bata oraz wodzy pomocniczych, np. wytoku, wypinaczy. Nie wolno natomiast mieć ostróg.

Przy skokach upadek z konia lub drugie nieposłuszeństwo powodują eliminację. Część teoretyczna obejmuje tematy takie jak:
- zachowanie konia;
- prawidłowe zachowanie się przy koniu i podstawy pielęgnacji;
- podstawy żywienia i technika żywienia;
- podstawy zdrowia konia;
- podstawy eksterieru, maści i odmiany;
- podstawy teorii jazdy konnej;
- dosiad i jego rodzaje;
- rodzaje pomocy;
- podstawowe figury na ujeżdżalni;
- zasady zachowania na ujeżdżalni;
- sprzęt jeździecki i strój do jazdy.

Procedura zdawania jest identyczna jak w przypadku Srebrnej Odznaki, dlatego tam szerzej opiszę to zagadnienie. Niezaliczony egzamin lub jego część mogą być zdawane nawet w najbliższym możliwym terminie.

Oprócz odznaki otrzymuje się po pewnym czasie legitymację ze swoim zdjęciem, w której są zapisane miejsce, data i rodzaj zdobytej odznaki.
Zarówno podczas egzaminu na Brązową, Srebrną, jak i Złotą Odznakę uczestnik nie może przystąpić do próby skokowej, jeżeli nie zaliczył części ujeżdżeniowej. Natomiast do części teoretycznej są dopuszczone wszystkie osoby biorące udział w egzaminie, nawet jeśli nie zaliczyły części ujeżdżeniowej bądź skokowej. Kandydat uzyskuje Odznakę wtedy, gdy zaliczy wszystkie części obowiązujące na danym stopniu.

Srebrna Odznaka Jeździecka - aby móc przystąpić do egzaminu, kandydat musi posiadać Brązową Odznakę, od której zdobycia minęło co najmniej sześć miesięcy. Egza-min składa się z trzech części: ujeżdżeniowej, skokowej i teoretycznej. Część ujeżdzeniowa polega na wykonaniu czworoboku klasy P (program P-4 z oceną co najmniej 5,0). W trakcie przejazdu jeździec musi mieć założone ostrogi. Natomiast zabronione jest używanie jakichkolwiek wodzy pomocniczych. Podczas części skokowej do poko-nania jest parkur składający się z 6 przeszkód, w tym z jednej kombinacji podwójnej. Wysokość przeszkód dla dużych koni wynosi 90 cm, na-tomiast dla kuców jest obniżona do 75 cm. Eliminację powoduje pierwszy upadek z konia lub drugie nieposłuszeństwo. O zaliczeniu bądź jego braku decyduje dwóch członków Wojewódzkiej Komisji Egzaminacyjnej. Podczas części teoretycznej na-leży odpowiedzieć na co najmniej połowę zadanych pytań. Pytania pochodzą, tak jak w przypadku Brązowej, jak i Złotej Odznaki, z zestawu, który można pobrać na stronie PZJ. Wszystkich na Srebrną Odznakę jest 272 (a na Brązową Odznakę 392), natomiast podczas egzaminu zadawanych jest tylko kilka. Tematy obowiązujące to:

- rozszerzone wiadomości z pielęgnacji, zdrowia, żywienia koni;
- rozszerzone wiadomości z teorii jazdy konnej;
- opis pomocy stosowanych podczas przejść między chodami;
- figury na ujeżdżalni;
- podstawy teorii skoków przez przeszkody;
- zasady jazdy w terenie;
- pierwsza pomoc.

W przypadku niezaliczenia egzaminu można próbować ponownie na terenie WZJ po upływie co najmniej trzech miesięcy. Natomiast gdy niezaliczona są jedna lub dwie części, można je zdawać również po upływie trzech miesięcy, ale nie później niż po roku. Srebrna Odznaka jest potrzebna od 1 stycznia 2007 (po spełnieniu wy-mogów określonej dyscypliny jeździeckiej), aby móc otrzymać III licencję zawod-nika.

Ostatnim celem jest Złota Odznaka. Jest konieczna przy przyjęciu na egzamin wstępny na kurs instruktorów sportu Polskiego Związku Jeździeckiego dla tych kandydatów, którzy przed dniem 01.01.2007 nie byli zarejestrowani jako zawodni-cy w PZJ lub WZJ. Aby jeździec mógł przystąpić do „walki o złoto", musi minąć pół roku od zaliczenia egzaminu na „srebro". Tak jak w przypadku srebrnej odznaki, mamy tu trzy części: ujeżdżeniową, skokową i teorię. Ujeżdżeniowa polega na zaprezentowaniu elementów z programu P: stęp swobodny, stęp pośredni, kłus ro-boczy, kłus pośredni, galop roboczy, kontrgalop, ustępowanie od łydki z głową do ściany w stępie i w kłusie. Jeździec w czasie 15 minut prezentuje wyżej wymienio-ne elementy, a w tym czasie komisja ocenia jego dosiad, poprawność użycia pomo-cy oraz czy wszystko odbywa się zgodnie z teorią jazdy konnej. Potem egzaminator prosi o wykonanie kilku ćwiczeń, które również pochodzą z programu klasy P. Po zaliczeniu tej części udajemy się na parkur. Tam czekają już na nas przeszkody o wysokości do 90 cm i szerokości 1 m (dla pony przeszkody obniżone o 10 cm). Sposób ułożenia parkuru jest taki sam, jak dla instruktorów sportu. Pierwszy upadek eliminuje, tak samo jak drugie nieposłuszeństwo. Oceniana jest równowaga, tempo, prawidłowe najazdy, prawidłowe odbicie, dosiad, użycie pomocy oraz spo-sób pokonywania poszczególnych przeszkód. I teraz pozostaje już tylko część teo-retyczna. Pytania dotyczą znajomości rozdziałów 1-10, 15 i 16 z „Akademii Jeździeckiej - część 1", po jednym pytaniu z każdego rozdziału. Na tym kończy się egzamin oraz całe trzystopniowe „szkolenie".

Myślę, że taki egzamin oprócz korzyści, jakie się otrzymuje (możliwość startów w zawodach, przystąpienia na kurs czy do egzaminu na III klasę sportową), może przynieść również dużo satysfakcji, oraz pożytku. Jest dobrym egzaminem dla nas samych, abyśmy mogli zobaczyć, na jakim poziomie są nasze umiejętności, co po-winniśmy jeszcze dopracować oraz jak stoimy z naszą wiedzą o koniach. Można się dowiedzieć też wielu nowych, ciekawych i przydatnych rzeczy.

Sądzę, że warto jest spróbować swoich sił. W końcu nic nie tracimy, a możemy coś zyskać.
Zatem do dzieła!
Magdalena Kasprzyk